Алег Скрыпка — лідар украінскага гурта «Воплі Відаплясава». Пасля пачатку вайны ён з сям’ёй застаўся ва Украіне, дзе працягнуў даваць канцэрты. Мы пагаварылі з музыкам пра ўварванне Расіі, выступы перад вайскоўцамі, легендарны мюзікл «Вечары на хутары ля Дзіканькі», беларускае шоу «Х-фактар», куды яго клікалі ў журы, бойку з Аляксандрам Дугіным і пратэсты ў 2020-м.
«Памятаю 2014-ы, як хлопцы ваявалі, а ў Кіеве віравала свецкае жыццё»
— У вас чацвёра няпоўнагадовых дзяцей, вы не думалі з’ехаць з Украіны на час вайны?
— Я прапаноўваў сям'і вывезці іх за мяжу, бо Кіеў бамбілі тады. Мая жонка, мама і дзеці катэгарычна адмовіліся, жонка сказала, што не мае маральнага права выехаць. Я сам пачаў выязджаць за мяжу (ваеннаабавязаныя, якія маюць трох і больш дзяцей, могуць пакідаць тэрыторыю Украіны. — Заўв. рэд.) з лета мінулага года, да гэтага мы ўсе былі разам дома і валанцёрылі. Наогул вайна мяне вельмі зблізіла з сям’ёй, мы сядзелі ў падвале, калі былі абстрэлы, і падтрымлівалі адно аднаго. Цяпер я шмат езджу, часу не хапае быць дома, мы збіраем грошы на патрэбы УСУ.
— Вы шмат выступаеце перад вайскоўцамі. Як праходзяць такія канцэрты? З якім настроем? Людзі танчаць і спяваюць?
— Ёсць тэрабарона, і ёсць прафесійныя вайскоўцы. Яны кардынальна адрозніваюцца адно ад аднаго. ТРАшнікі і танчаць, і спяваюць, і адрываюцца. Прафесійныя вайскоўцы не могуць так праяўляць эмоцыі, у іх іншая псіхіка. Мы прыязджаем гэтых людзей, у добрым разуменні, забаўляць, бо іх псіхіка пастаянна ў напрузе. Каб яе аслабіць, не трэба спяваць ваенныя песні, лепш нешта драйвовае, вясёлае, пазітыўнае.
Мы, людзі неваенныя, усведамляем, што хлопцы робяць для нас — абараняюць. Дзякуючы ім мы можам спяваць і жыць цывільным жыццём. Яны дораць нам гэтае права, і мы гэта цэнім. Гэта вельмі важна, бо я памятаю 2014−2016 гады, як хлопцы ваявалі, а тут, у Кіеве, віравала свецкае жыццё, хтосьці ездзіў у Расію выступаць, хтосьці — проста патусавацца ў Крэмль, а хтосьці — затарыцца ў маскоўскі ЦУМ. І калі мы прыязджалі да вайскоўцаў у той час, яны адчувалі сябе крыху кінутымі. Грамадства тады не разумела, што адбываецца, цяпер яно прачнулася, усе ўключаныя ў працэс.
— З якімі думкамі вы заканчваеце такія канцэрты?
— Гэта вельмі важнае і няпростае пытанне. Я ўспамінаю два канцэрты. Адзін быў у шпіталі для параненых, у некаторых пацыентаў былі сур’ёзныя траўмы і адсутнічалі канечнасці. Ты граеш і разумееш, што даеш людзям шанец трохі забыцца. А ўжо пасля канцэрта я еду і думаю: я праспяваў ім, папусціла, але я вяртаюся ў сваё жыццё, а яны застаюцца са сваім болем і праблемамі. Гэта вельмі цяжка.
Іншы канцэрт быў у вучэбцы, увечары мы гралі, а на наступны дзень хлопцаў адпраўлялі на фронт. Мы ведалі, што яны едуць у пекла і не ўсе з іх вернуцца. Пасля я вяртаюся дадому, п’ю свой вечаровы чай і разумею, што хлопцы ўжо пачалі грузіцца для адпраўкі. Гэта вельмі няпростыя рэчы.
Важна, каб мы, людзі, якія знаходзяцца ў вялікай бяспецы, мелі сувязь з хлопцамі. Яны зрабілі свой выбар, а мы іх падтрымалі. Мы — тыл, які мусіць працаваць і рыхтаваць хлопцаў, у тым ліку песнямі, навінамі, правізіяй і зброяй.
Кіркораў, «Квартэт І», бойка з Аляксандрам Дугіным
— Перад нашым інтэрв'ю я перагледзеў «Вечары на хутары ля Дзіканькі». Там вы, Кіркораў, Лаліта, Павалій, Сярдзючка. Мюзікл выйшаў у 2002 годзе, стаў легендай. Цяпер 2023 год, і такі склад артыстаў разам уявіць немагчыма. Што здарылася за гэтыя 20 гадоў?
— Быў працэс культурнага паглынання Украіны Расіяй, і прыклад гэтага — «Вечары на хутары ля Дзіканькі». Ён пачаўся з 1991 года, тады нашая краіна атрымала квазінезалежнасць, якая доўжылася да 24 лютага 2022 года. Яна дазваляла краіне дрэйфаваць ў бок Захаду, але пры гэтым культурнае паглынанне ўсё роўна працягвалася. Цяпер адбылося радыкальнае аддзяленне Украіны ад Расіі. Тое, што для мяне было даўно відавочна, стала для многіх украінцаў нормай, і цяпер расійскі кантэнт не ўспрымаецца лаяльна.
— Але тады вы ж пагадзіліся на здымкі.
— Па-першае, гэта Гогаль. Гэта ж крута. У мяне было дзве ўмовы. Першая — мусіць быць украінскамоўная версія гэтага фільма, чаго ў выніку не выканалі. Другая — я мусіў надаваць кухталёў чорту, што і адбылося. Сумна, што не было ўкраінскамоўнай версіі, але гэты фільм усё роўна зрабіў сваю справу. І хоць «Вечары на хутары ля Дзіканькі» напісаныя на рускай, Гогаль гэта зрабіў з любоўю да Украіны. Фільм тады не меў іншай магчымасці сябе праявіць, дакладна гэтак жа, як і ўкраінскі шоу-бізнес у той час. Цяпер Украіна культурна адраджаецца.
— Як змянілася вашае стаўленне да расійскага шоу-бізнесу і культуры?
— Нічога не змянілася, я вырас у Расіі і шмат канцэртаў там адыграў. Я добра ведаю людзей і гэтую тэрыторыю. Я не такой радыкальнай думкі, як цяпер прынята ва Украіне, але ўжо не такі лаяльны, як быў да вайны. Моцна нічога не змянілася, у мяне з 2014 года не было шчыльных зносін з расіянамі, за выключэннем некаторых артыстаў, якія ўжо жывуць за мяжой: Андрэй Макарэвіч, Леанід Фёдараў (лідар гурта «АукцЫон». — Заўв. рэд.), Арцемій Троіцкі.
-Вы камунікавалі з Кіркоравым або Лалітай пасля пачатку вайны?
— Толькі тады, на здымках. Гэта людзі не майго творчага кола зносін, мы нават на адных пляцоўках ніколі не выступалі. З «Рукі Уверх!», «Мумій Троль», «Дыскатэка Аварыя» выступаў, але Кіркораў — гэта зусім іншы свет.
— У вас было камеа ў фільме «Дзень радыё». Вы размаўлялі з кімсьці з «Квартэта І» пасля ўварвання Расіі?
— Я не падтрымліваю з імі кантакту, мы даўно бачыліся. Яны на спектаклі запрашаюць артыстаў, і дзесьці ў 2016 годзе, калі вайна ішла, яны прыязджалі ў Кіеў і паклікалі нас. Я не адразу пагадзіўся, але яны ж адэсіты, не прапуцінскія. Мы ў грымёрцы з імі размаўляем перад выступам, і яны кажуць: «Прыязджайце да нас у Расію». Я адказваю: «Напэўна, не». Пасля чаго яны сказалі: «Не бойцеся, мы ж да вас прыехалі і не баімся. І вы прыязджайце ў Маскву». Я нічога не адказаў, але зразумеў, што людзі наогул не разумеюць, што адбываецца. Яны не ў курсе, хто ёсць хто ў гэтым свеце. Хоць гэта разумныя людзі, не Кіркораў, але няма сэнсу ў нейкую палеміку з імі ўступаць.
— Апошняе пытанне пра Расію. Аднойчы вы пабіліся з ідэолагам «рускага свету» Аляксандрам Дугіным, можаце падрабязней расказаць, калі і як гэта адбылося? Як ён трапіў да вас на канцэрт?
— Гэта былі часы вялікай лаяльнасці да Украіны і нашай культуры. Думаю, што Дугін так будаваў сваю палітычную кар’еру — прыходзіў на канцэрты і правакаваў. Гэта быў канец 90-х гадоў, я толькі вярнуўся з Францыі, усё было ў маскоўскім клубе. Ідзе канцэрт, і тут гучныя воклічы, кшталту «Хахлы, едзьце дадому». У той час гэта было вельмі экзатычна. Я спускаюся да яго і кажу: «Паважаны, закрыйце рот». Ён пачынае пераходзіць на мацюкі, тады я прапанаваў гаварыць на мове дыпламатыі — на французскай. Мы пачынаем гаварыць, а я ведаю вулічную французскую, груба кажучы, мацюкі, вось і адказаў яму. Сварка слоўная перайшла ў бойку, і тут прыйшлі два ахоўнікі і выкінулі Дугіна ў снег на двор. Потым перада мной выбачыўся кіраўнік клуба і паставіў піва. Фанаты, дарэчы, таксама выбачыліся. Тады гэта выглядала смешна, але потым яно набрала абароты і ператварылася ў тое, што мы маем цяпер. А пачыналася ўсё так. Пасля мне ўкраінскі журналіст, які быў сведкам той сцэны, падарыў кнігу Дугіна «Асновы геапалітыкі». Я пачытаў яе, і, у прынцыпе, усё, што там апісана, адбываецца цяпер, а кнігу выдалі ў 90-я.
«Я лічу, што ўкраінцы недастаткова спачувалі беларусам»
— Давайце пагаворым пра Беларусь. Вы давалі шмат канцэртаў у Мінску, як аўдыторыя ўспрымала ўкраінскую мову?
— Беларусамі ўкраінская музыка ўспрымалася як надзея. Як я разумею, для беларусаў перамога Украіны ў вайне — ключавая, бо гэта ў тым ліку перамога і беларусаў. Спачатку мы перамагаем у нас, а пасля — вы ў сябе. Адрозненне беларусаў ад расіян у тым, што апошнія не разумеюць украінскую мову, а вы — так. У цэлым беларусы вельмі моцна адрозніваюцца ад расіян, гэта зусім іншы тып людзей. Нейкае далікатнае стаўленне да нас было, з такой душэўнай лёгкасцю і мяккасцю. Беларусы заўсёды слухаюць і ўнікаюць у тэкст, вельмі пранікнёная публіка.
— Вам прапаноўвалі стаць настаўнікам у беларускай версіі «X-фактар». Калі гэта было і якія былі ўмовы?
— Вы вялі перамовы, і гэта была добрая прапанова. Я не памятаю, які гэта быў год. Перад гэтым мы выступалі ў вас, і ў мяне было адчуванне, што я спяваю апошні раз у Беларусі і што хутка будзе замес нейкі сур’ёзны. Пасля гэтага якраз канкрэтызавалася прапанова па «Х-фактар», і я папрасіў даць мне некалькі дзён на асэнсаванне. У выніку я адмовіўся. І неўзабаве пачаўся замес у вас, а потым і межы закрылі. Прадчуванне мяне выратавала.
— Якія ўмовы былі?
— З майго боку — каб я мог гаварыць на ўкраінскай і быў украінскі музычны кантэнт. Умовы былі вельмі лаяльныя.
— Колькі прапаноўвалі грошай за сезон?
— Не магу сказаць.
— Бузава ў Instagram казала пра 500 тысяч даляраў. Вам прапанавалі менш?
— Нашмат.
— Больш за 100 тысяч даляраў?
— Не, менш.
— Вашая цытата з 2010 года: «З Беларуссю я б пайшоў на любое збліжэнне. Ва Украіне ёсць пэўная энергія — душэўнасць, рамантызм, якая пайшла б на карысць Беларусі, а нам не хапае парадку і працавітасці, якія ёсць у вашай краіне». Пасля пачатку вайны вашае меркаванне змянілася?
— Меркаванне не змянілася, а вось абставіны — так. Я не размаўляў з украінцамі пра тое, як яны цяпер ставяцца да Беларусі, але, па-мойму, яны не асабліва адрозніваюць беларусаў ад расіян. Беларусь так запэцкалася ў гэтай вайне, што назад адмотваць будзе вельмі цяжка. Хоць шмат беларусаў было на Майдане і цяпер ваюе. Трэба вывучыць пытанне таго, як украінцы ставяцца да беларусаў.
— А вы?
— У мяне стаўленне да расіян і беларусаў не змянілася. Я спадзяюся, што мы выйграем і зможам наладзіць адносіны з Беларуссю. Я б хацеў, каб мы з вамі былі ў добрым саюзе. Я лічу, што ўкраінцы ментальна і душэўна з беларусамі і літоўцамі вельмі блізкія. Я б хацеў, каб у нас быў саюз і адкрытыя межы. Я раздзяляю ваш народ і ўладу.
— Вы сачылі за пратэстамі ў Беларусі ў 2020 годзе?
— Так, праўда, я глыбока не занураўся, але вельмі хваляваўся за вас. У нас, ва Украіне, было два Майданы, яны з рознай ступенню, але перамаглі. Тыранія Януковіча была настолькі слабай, што Майданы былі магчымыя. У вас тыранія мацнейшая, таму не атрымалася.
— У 2020-м вы публічна не выказваліся наконт сітуацыі ў Беларусі. Чаму?
— А навошта? Ва ўкраінскім шоу-бізнесе ёсць такі трэнд, што трэба выказацца, каб лайкі сабраць. Гэта не мая мэта. Што маё выказванне зменіць? Калі я магу на нешта паўплываць, то я ўплываю. А проста высунуцца і на чымсьці піярыцца — гэта не да мяне.
— Беларусы маглі паглядзець і падумаць: «Алег Скрыпка падтрымлівае нашае імкненне да справядлівасці».
— Гэта нейкая папсня. Хочаш падтрымаць — бяры аўтамат і ідзі падтрымліваць. А трындзець сядзець не трэба. Артыст мусіць спяваць, гэта наш рупар.
— Да вайны я пэўны час жыў у вашай краіне і заўважыў, што ўкраінцы не вельмі добра разумеюць беларускі кантэкст: яны ведаюць пра Лукашэнку, пра тое, што былі пратэсты, пра збіццё, пра Ціханоўскую. І гэта ўсё даволі павярхоўна. Па-вашаму, украінцы да вайны сачылі за тым, што адбываецца ў Беларусі, ім гэта было цікава?
— Добрае пытанне. Ва ўкраінцаў хутаранскі светапогляд. Мы крыху індывідуалістычныя і трохі замкнёныя на сабе. Праз тое, што мы ўцягнутыя ў гэтую імперскую гісторыю, праз Расію, нам не хапала ўвагі на сябе. Тым больш у нас вайна і свае праблемы. І, шчыра кажучы, украінцы не вельмі перажывалі за Беларусь. Мне здаецца, што вашую гісторыю я ўспрыняў нашмат бліжэй да сэрца, чым сярэднестатыстычны ўкраінец. Я лічу, што ўкраінцы недастаткова спачувалі беларусам. Але мы не маглі паўплываць на працэсы. Польшча ці краіны Балтыі таксама не зрабілі гэтага. Беларусаў пакінулі з іх праблемай і дазволілі ўладзе разбіць людзей і расцягнуць іх па турмах. У прынцыпе, з 2014 да 2022 года да Украіны гэтак жа ўсе ставіліся. Нікому тады не цікавая была нашая вайна. І потым нешта здарылася ў боскай канцылярыі, і ўсе ўключыліся. У нас ёсць надзея перамагчы.
— Беларусь — суўдзельніца вайны?
— Калі вы пра Лукашэнку, то ён суўдзельнік і злачынец. Калі мы гаворым пра вас або іншага беларуса — не. У расіян ёсць у падсвядомасці жаданне растварыць украінскі народ. Беларусы ставяцца да нас з павагай і не хочуць гэтага, вы не суўдзельнікі вайны, а вось вашая дзяржава, у тым выглядзе, у якім яна ёсць цяпер, — так.
— Калі і як скончыцца вайна?
— Зараз дастану карты таро і ўсё раскажу (смяецца). Я не ведаю.
— А як хацелася б?
— Вайны наогул не хацелася б. Быў бы ў вас цяпер на тэлешоў, і там не было б Бузавай. Я б працягваў ездзіць у Беларусь выступаць і есці вашую смачную бульбу. Я так хацеў бы, але часам не атрымліваецца так, як мы хочам. Жыццё малюе неверагодныя сцэнары, круці не круці, але яно да лепшага. Я думаю, што пасля гэтай вайны мы станем лепшымі, вы станеце лепшымі і, як ні дзіўна, Расія стане лепшай. Так і будзе, 100%.
Чытайце таксама
