Міраслаў Мілаў нарадзіўся ў Беларусі, але апошнія сем гадоў жыў у Польшчы. Ён размаўляе на шасці мовах, разбіраецца ў радыёсувязі, а яшчэ любіць танчыць. 2 траўня ва ўтульнай падвальнай кавярні ў Старым горадзе Кракава ён танчыў блюз. Калі вечар падыходзіў да канца, Міраслаў абвясціў сябрам, што далучаецца да батальёна Каліноўскага і ўжо заўтра з’язджае ваяваць ва Украіну. Хлопцы разгубіліся, спыталі, ці не жартуе ён. Пачуўшы «не», адны знерваваліся, іншыя пачалі жадаць поспехаў і вярнуцца жывым. З тых часоў мінула амаль сем месяцаў. Увесь гэты час Міраслаў на вайне. Ён баец батальёна «Тэрор». За гэты час побач з ім не раз выбухалі ракеты, але самому яму не даводзілася нікога забіваць.
База «Тэрора» — гэта некалькі невысокіх будынкаў, дзе побач з брутальнымі вайскоўцамі жывуць каты. Каты тут з’явіліся раней за людзей, але супраць новых суседзяў нічога не мелі. Пакуль байцы ўладкоўваліся, ездзілі на баявыя, у мясцовых котак з’яўляліся кацяняты. Колькі чатырохлапых цяпер на тэрыторыі базы, не скажа ніхто. Вядома толькі, што некаторыя «муркі» настолькі скарылі сэрцы вайскоўцаў, што тыя выбралі сабе з іх падшэфных. Міраслаў таксама хацеў, але не змог: у чалавека, з якім ён дзеліць памяшканне (яно ж «офіс»), алергія.
Міру 34, ён сувязіст. На вайне ён у асноўным працуе ў тыле: у невялікім пакоі за шырокім сталом. Яго галоўная зброя — два ноўтбукі, а ключавая мэта — каб рацыі на заданнях злучалі пабрацімаў усюды і заўсёды.
— Я ўдзельнічаю ў планаванні заданняў і прыдумляю канцэпцыю сувязі для пэўных умоваў. Для гэтага ў мяне ёсць карта, дзе, напрыклад, пазначаныя няроўнасці мясцовасці, перапады вышыняў. І мэта — аб’яднаць патрэбную колькасць рацый у зададзеных камбінацыях, — максімальна проста пра складанае расказвае суразмоўца. — У адрозненне ад працы з сувяззю на грамадзянцы, на вайне мне актыўна спрабуюць перашкаджаць не толькі навальніца і лініі электраперадачы, але і праціўнік, у якога ёсць РЭБ — глушылкі і РЭР — радыёразведка. Расіяне імкнуцца пачуць нашы рацыі і вызначыць іх месцазнаходжанне. Мая задача — прыдумаць, як гэта абысці.
Міраслаў па адукацыі гуманітарый, а па жыцці тэхнар. Нарадзіўся і вырас у Мінску, хоць сем апошніх гадоў пражыў у Польшчы. У Беларусі скончыў два курсы юрфака БДУ, расчараваўся і з’ехаў у Германію. Год даглядаў людзей з рассеяным склерозам, а затым стаў студэнтам аднаго з універсітэтаў Берліна. Вучыўся на япаніста і паралельна падпрацоўваў у тэхпадтрымцы ВНУ. Ва ўніверсітэце прайшоў амаль усе курсы, але дыплома так і не атрымаў. Калі заставалася напісаць выніковую працу, у Міраслава ўзніклі праблемы з візай, і ён вымушаны быў вярнуцца ў Мінск. У пошуках працы трапіў у геймерскую кампанію. Тут адказваў за камунікацыю з гульцамі, то-бок быў «праслойкай» паміж распрацоўшчыкамі і карыстальнікамі.
— Жыць у Беларусі мне не падабалася: прыгнятаў настрой людзей. Аднойчы пачуў, як палякі абмяркоўваюць спіс патрабаванняў да фота на дакументы на нейкім з мясцовых дзяржаўных сайтаў. Адно з іх — каб на твары не было ненатуральных выразаў, а ў дужках — «усмешкі». Размаўляючы пра гэта, палякі жартавалі пра сябе, але для мяне гэтае прыраўноўванне ўсмешкі да ненатуральных выразаў твару — шмат у чым пра Беларусь, — разважае суразмоўца. — Калі ў мяне пытаюць, чаму я эміграваў, даўно адказваю: большасць беларусаў незадаволеная ўладай. У гэтай сітуацыі ў іх ёсць тры варыянты да дзеяння. Першы — пасіўны. Працягваць жыць сваім жыццём — хадзіць на працу, потым, дапусцім, сядзець у інтэрнэце. Другі — выйсці з сітуацыі, то-бок з’ехаць з краіны. І трэці — пакласці жыццё, спрабуючы нешта змяніць. Праўда, хутчэй за ўсё, гэтыя змены наступяць не для яго, а толькі для яго дзяцей. У мяне вялікая павага да тых, хто згаджаецца на гэты шлях, але я не з іх ліку. Я занадта самалюбны і эгаістычны. І раз пасіўным я заставацца не хацеў, то эміграваў.
У Варшаве Міраслаў атрымаў дыплом сацыёлага і перабраўся ў Кракаў, дзе ў фірме Motorola Solutions «займаўся радыёстанцыямі». Праз год перавёўся ў Cisco Systems на пазіцыю сеткавага інжынера. Тут яго дзейнасць «круцілася» каля тэлефонаў, якія працуюць праз камп’ютарныя сеткі.
— Развівацца мне заўсёды было цікава ў гуманітарных сферах, а зарабляць — тэхнічнымі навыкамі. Апошнія асвойваў на практыцы, — тлумачыць ён нечаканыя прафесійныя павароты.
«Я не хацеў ехаць ва Украіну звычайным салдатам»
Міраслаў гаворыць на шасці мовах — беларускай, рускай, польскай, англійскай, нямецкай і японскай. Ён жартуе: з такім наборам ведаў ён бы выдатна ўліўся ў інтэрнацыянальны легіён, але вырашыў далучыцца да беларусаў. У красавіку напісаў у чат-бот каліноўцам і спытаў: «Чаго вы чакаеце ад навабранцаў?» У адказ атрымаў: «Нешта ў духу вар’яцтва і адвагі». Добраахвотніка такія словы не задаволілі. Ён не паленаваўся і з’ездзіў у мабілізацыйны цэнтр у Варшаву, каб пагаварыць сам-насам.
— Я не хацеў ехаць ва Украіну звычайным салдатам. Для свайго ўзросту фізічна я ў дастаткова добрай форме, але не служыў, з вынослівасцю ў мяне так сабе. А з агнястрэльнай зброі да прыезду сюды страляў толькі тройчы: двойчы ў ціры і аднойчы — калі мы з класам у школе ездзілі на палігон, — працягвае суразмоўца. — У мяне былі веды ў радыёсувязі і жаданне быць максімальна эфектыўным.
Высветліўшы, што тэхнічныя спецыялісты на фронце вельмі патрэбныя, інжынер пачаў збіраць рэчы ва Украіну. За пару тыдняў, пакуль праходзіў паверку, жадання перадумаць не было.
— У дзень перад ад’ездам на танцах я пазнаёміўся з амерыканцам, які, як выявілася, прыехаў ва Украіну, каб вучыць вайскоўцаў карыстацца «Джавелінамі» — гэта пераносныя супрацьтанкавыя ракетныя комплексы, — успамінае Міраслаў. — Калі ён ужо навучыў дастаткова людзей, вырашыў паваяваць самастойна. Пакуль афармляў перавод у іншае падраздзяленне, у яго з’явіўся час адпачыць і з’ездзіць у Польшчу. Так мы і сустрэліся. Мне спадабалася яго мэта на вайне. Ён хоча асабіста падстрэліць танк. Мне здалося, гэта так проста і лёгка рэалізаваць. Але ў мяне ж усё інакш. У Канта ёсць паняцце — катэгарычны імператыў. Яго часта баналізуюць як залатое правіла: рабі з іншымі так, як хочаш каб рабілі з табой. Хоць ён складанейшы і гучыць так: заўсёды паводзься адпаведна такім прынцыпам, якія ты б хацеў каб сталі агульным правілам. Толькі калі кожны асобны чалавек вырашыць: хай у кантэксце таго, што адбываецца, маё дробнае дзеянне не будзе мець эфекту, але я працягну яго рабіць, бо лічу правільным, з часам такіх людзей можа набрацца вельмі шмат, каб нешта змяніць. Разуменне гэтага прынцыпу і прывяло мяне ва Украіну. Але нягледзячы на тое, што мой унёсак у гэтую вайну малы, я мусіў яго зрабіць.
Гэта калі складана. А калі, кажа, трэба «прыгажэй», можаш напісаць, што ад мяне дзяўчына сышла і я сюды прыехаў паміраць. Гэта таксама ў пэўным сэнсе праўда. Мы рассталіся за год з лішнім да майго ад’езду. Я моцна перажываў і яшчэ не да канца эмацыйна з гэтым справіўся. Магчыма, праз тое, што ў звычайным жыцці я стаў менш патрэбны, гэта дазволіла мне зняцца і з’ехаць".
«Спачатку ў працы было цяжка. Асабліва з глушылкамі»
У Кіеў Міраслаў трапіў у траўні. Ацаніўшы даўжыню яго барады, некаторыя калегі тут жа прапанавалі яму ўзяць пазыўны Распуцін. Баец ідэяй не загарэўся, прыдумляць нешта сваё таксама паленаваўся і стаў проста Мірам.
— Лічу, пазыўны дарэчны, бо мяне цікавіць не абарона крыві беларускай нацыі ці забойства рускіх, мая мэта — мір. На жаль, адзіным дзейсным сродкам для гэтага цяпер ёсць вайна, — каротка тлумачыць ён, як словы «вайна» і «мір» аказаліся побач не толькі на вокладцы твора Талстога, але і ў рэальнасці.
Пазыўны пабрацімы тут жа падхапілі «для паўсядзённай пацешнасці». З’явіліся фразы накшталт «Мір прыйшоў», «Міру мір», і нават «Мір? Гэта як рускі мір?». У адказ на апошні баец толькі закочваў вочы, працягваючы займацца ў вучэбцы. Праз месяц яго запрасілі ў адзін з батальёнаў, што базаваўся на поўдні Украіны. Вайсковец хацеў пайсці палявым сувязістам у групу разведкі. Але калі начальства даведалася, «у чым ён разбіраецца і што ўмее рабіць», яму сказалі сядзець на базе і займацца наладкай рацый.
— Побач з базай рэгулярна прылятаюць ракеты, часам у нас няма вады, электрычнасці, але гэта больш цывілізаваныя ўмовы, чым тыя, з якімі сутыкаюцца хлопцы, калі выязджаюць на заданне і тыдзень сядзяць у акопе, — апісвае сітуацыю Міраслаў. — Я ўдзельнічаў у такой нулявой дзейнасці (ездзіў на перадавую. — Заўв. рэд.) пакуль толькі пару разоў.
Жыццё Міра на базе адносна размеранае. Сваю службу ён называе працай, прачынаецца «калі прачнуўся, а не па будзільніку». Снедае, потым займаецца «канфігурацыяй рацый», «рэсёрчам новага рашэння для праблем сувязі, з якімі сутыкнуліся байцы», або разбіраецца з унутранай лакальнай сеткай. Так да 7−8 вечара, пасля — вольны час.
— Спачатку ў працы было цяжка. Асабліва з глушылкамі. Наўпрост ім складана нешта супрацьпаставіць. Гэта як лом, ён ляціць у цябе, і падставіць яму руку — не варыянт. Трэба было іх неяк абыходзіць. І ўсё гэта без патрэбнага ўзроўню тэхнічнага абсталявання: рацыі, якімі мы ў асноўным карыстаемся, цывільныя і не прызначаныя для такіх умоваў, — уводзіць у курс справы баец. — Пазней у нас з’явілася некалькі больш наварочаных амерыканскіх рацый, кожная з якіх каштуе як нятанны аўтамабіль. Гэта была рэвалюцыя, бо яны зробленыя, каб праблемы сувязі нікога не хвалявалі. З імі больш не трэба нешта выдумляць або засмучаць хлопцаў. Гэтыя амерыканскія рацыі працуюць нягледзячы ні на што.
— Бывае страшна ад адказнасці за тое, як моцна ад тваёй працы могуць залежаць жыцці?
— Памятаю, калі першы раз рыхтаваў хлопцаў да аперацыі, зрабіў для рацый спецыяльную прашыўку. Праз два дні, калі яны вярнуліся, да мяне падышоў камандзір адной з групаў і досыць эмацыйна стаў на мяне наязджаць. Сказаў, у крытычны момант у іх не было сувязі. Што менавіта здарылася, мне растлумачыць не маглі. Тады ніхто не загінуў, не быў паранены, але было жудасна ад таго, што я кагосьці падставіў. А самае сумнае — я не разумеў, што менавіта не працавала, і, значыць, не мог нічога змяніць. Цяпер у такіх сітуацыях мне вельмі дапамагае досвед працы ў тэхпадтрымцы. Патэрн маіх дзеянняў падобны да таго, калі чалавек табе піша ці тэлефануе і, напрыклад, кажа: «У мяне не працуе Word». Пачынаеш высвятляць, што і чаму не працуе. Так, ёсць памылкі, якія я раблю, ёсць тыя, што робіць карыстальнік. Вядома, я магу бедаваць, што не ў сілах нешта выправіць, але мне здаецца, карысней сумленна даносіць да байцоў, што я ў сілах змяніць сітуацыю толькі калі ў мяне будзе больш сур’ёзнае апісанне праблемы.
— Табе лягчэй служыць, разумеючы, што самому не трэба забіваць?
— Мабыць. Не ведаю. Мне здаецца, мне было б нескладана навесці мушку на праціўніка і націснуць на курок. Але я магу памыляцца.
— Цяжка жыць у рэальнасці, дзе смерць, скажам так, ходзіць побач?
— Смерць не выклікае ў мяне моцных рэакцый. Магчыма, таму, што я сацыяпат. А можа, гэта наступствы працы з людзьмі, хворымі на рассеяны склероз. Гэта хвароба, якая хутка прагрэсуе і не лечыцца. Калі я прыехаў валанцёрам, мяне папярэдзілі: «У сярэднім ва ўстанове за год паміраюць два чалавекі». Так і выйшла. Ужо тады я пачаў прывыкаць, што смерць — паўсядзённая штука, якая ўвесь час з кімсьці адбываецца. З гэтым трэба неяк спраўляцца. За паўгода службы ў мяне загінулі два таварышы, але што зробіш — вайна.
«Не магу засынаць у адной прасторы з іншымі. Мне перашкаджае храп. А тое, што ракеты прылятаюць, — ну, прылятаюць»
Вокны на базе, дзе жыве Мір, унутры наглуха залепленыя. Гэта святломаскіроўка. Сваю зброю баец трымае побач з працоўным сталом — на кручку, убітым у сцяну. У аўтамата ёсць імя — Кіра.
— Я жыву ў адным памяшканні з начальнікам сувязі, — апісвае абстаноўку суразмоўца. — Акрамя стандартных будынкаў у нас ёсць сховішча, куды людзі сыходзяць начаваць, але я сплю на сваім працоўным месцы — пад сталом. Не магу засынаць у адной прасторы з іншымі. Мне перашкаджае храп. А тое, што ракеты прылятаюць, — ну, прылятаюць. Мяне гэта асабліва не кранае. Калі побач нешта выбухае, вокны трасуцца. У гэты момант ты ўздрыгваеш разам з імі і далей, груба кажучы, працягваеш глядзець YouTube. Я разумею, гэта небяспечна, але мне ўсё роўна. Магчыма, часткова на гэта ўплывае на тое, што я займаўся баявымі мастацтвамі, а там ёсць трэніроўкі, якія вучаць цябе не бегчы ад небяспекі. Калі цябе б’юць, ёсць імпульс заплюшчыць вочы і зрабіць крок назад. А замест гэтага трэба іх адкрыць і ступіць наперад.
Начаваць у спальніку для Міра таксама не праблема. Ён чалавек паходны. Да таго ж не так даўно ў камплект да мяшка дадаўся яшчэ і матрац. Іх «куча яшчэ нават запакаваных» засталася пасля атрада інтэрнацыянальнага легіёна, байцы якога кватаравалі з тэрораўцамі два тыдні.
— Ежай нас забяспечваюць валанцёры. Кожны дзень мы атрымліваем ад іх сняданак, абед ці сняданак, абед і вячэру, якую яны перадаюць у тэрмабідонах, — расказвае баец. — У некаторых памяшканнях на базе ёсць душ і нават цёплая вада. Адзінае, яна не зусім прэсная, а фільтраваныя з лімана. Пахне чымсьці застаялым і салёная на смак.
— І яшчэ трохі пра жыццё. Ці рэгіструюцца байцы, напрыклад, у Tinder?
— Не ведаю, я не рэгіструюся. Думаю, у хлопцаў ёсць сувязі такога кшталту, чаго і варта было б чакаць.
— Тое, што хлопец вайсковец, дае яму нейкія бонусы пры знаёмстве з дзяўчатамі?
— Напэўна, камусьці так, але ж ёсць і прагматычна схільныя да гэтага дзяўчаты. Яны не хочуць лішніх перажыванняў, да таго ж разумеюць: у салдата не заўсёды ёсць вольны час. Магчыма, такі статус — гэта значны плюс, калі людзей цікавяць карнальныя сувязі, то-бок калі ты шукаеш не рамантычных адносін, а цялесных уцехаў. Але на ўласным вопыце не ведаю.
— Тым, каго, напрыклад, чакае каханая дзяўчына ці жонка, служыць прасцей?
— Асабіста мне, напэўна, прасцей не несці адказнасці, чым жыць з думкай пра тое, што некаму будзе кепска праз маю смерць. У гэтым плане, магчыма, прасцей за ўсё, калі цябе наогул ніхто не чакае. Хоць, можа, я і падманваю сябе. У інтэрнэце хапае відэа, дзе ў двары насустрач салдату выбягае каханая. Гэта прыгожа, зайздросна. Але гэта мілы відосік на дзесяць секунд. А ўсё астатняе адбываецца за кадрам. Яна сумуе, хвалюецца, ёй трэба тэлефанаваць раз на некалькі дзён. Ці вартае яно таго, не ведаю.
— Якім быў твой самы складаны дзень на вайне?
— Напэўна, дзень, калі абвастрыўся канфлікт паміж нашым падраздзяленнем і палком Каліноўскага — і «Тэрор» аддзяліўся. Было неразуменне, як будзе далей, і злоснае абурэнне, што людзі займаюцца палітыкай і перашкаджаюць нам працаваць.
Абурэнне было як на полк Каліноўскага, так і на нашых камандзіраў, таму што дыпламаты з іх так сабе. У гэтай сітуацыі ў мяне здарылася такая ж фрустрацыя, якую я адчуваў да беларускай апазіцыі, калі пачаў цікавіцца палітыкай. З нейкай зачараванай прычыны наша апазіцыя не ў стане дамовіцца і рабіць агульную справу. Як бы ўсё ні пачыналася, з часам здараюцца канфлікты, срач, і ўсё расколваецца на маленькія групкі. Тое ж адбылося і з палком Каліноўскага. Было прыкра, што ў рамках нейкай справы, якая наўпрост ужо і не зусім датычыць беларусаў, сярод беларусаў працягваецца тое самае.
— Справа вайскоўцаў — ваяваць, а не займацца палітыкай?
— Вайскоўцы, якія займаюцца палітыкай, занадта лёгка ператвараюцца ў хунту. Гэта па-першае. Па-другое, якасці, неабходныя для добрага вайскоўца і добрага палітыка, у плане карысці для дзяржавы і народа, шмат у чым супярэчаць адна адной. Да таго ж прынцыпы арганізацыі ваеннай улады і дзяржаўнай сістэмы моцна разыходзяцца. Прынамсі, у разуменні цывілізаванага свету.
Я не тое каб платаніст, які лічыць: дзяржавай павінныя кіраваць філосафы, а ваяваць — ваяры, але нейкае зерне праўды ў гэтым ёсць. Нашы ж камандзіры — прыклады гэтаму. Гэта раз. А другое — усе гэтыя палітычныя амбіцыі наконт Беларусі, намеры ісці вызваляць Мінск, зрынаць Лукашэнку… Фактам ёсць тое, што на дадзены момант мы — частка ўзброеных сіл іншай дзяржавы. І ўсё амбіцыі, якія ў нас могуць быць да ўласнай дзяржавы, да нейкай суверэннасці, — яны проста недарэчныя, таму што мы падуладныя іншай дзяржаве.
— Чаму пасля расколу ты застаўся ў «Тэроры»?
— Першапачаткова я прыйшоў у гэты батальён, таму што мяне сюды паклікалі. Тады гэта была адна з ротаў у складзе каліноўцаў. А далей я проста застаўся там, дзе мне ёсць што рабіць.
— Калі кладзешся спаць, пра што думаеш?
— Стараюся не думаць, думаць наогул шкодна. У мяне мама філосаф, у яе хранічныя мігрэні. Яе галоўная парада — ад думання адны праблемы. Я з ёй у гэтым плане згодны.
— Адкажы як Мір: калі свет пераможа вайну?
— Патрэбны наіўны або рэалістычны адказ?
— Які дасі.
— Дам рэалістычны. Хутчэй за ўсё, ніколі. Мне здаецца, што ў натуры чалавека весці вайну з кімсьці ці чымсьці. І пакуль існуюць людзі, будзе існаваць вайна. Мы можам спрабаваць яе часова спыніць, заключыўшы перамір'е.
— Атрымліваецца, мэта, дзеля якой ты сюды ішоў, — недасягальная.
— Так, мір — гэта ідэал, да якога можна імкнуцца, але лічыць яго дасягальным наіўна. Хоць гэта і не значыць, што імкнуцца да яго нельга.
